Przebarwienia skórne – przyczyny, rodzaje i skuteczne metody leczenia

Przebarwienia skórne to zaburzenia barwnikowe wynikające z nadmiernej lub nierównomiernej produkcji melaniny, pigmentu odpowiedzialnego za kolor skóry, włosów i oczu. Stanowią częsty problem estetyczny i dermatologiczny, którego przyczyny obejmują działanie promieniowania UV, zmiany hormonalne, stany zapalne oraz reakcje polekowe.

• Najczęstszą przyczyną przebarwień jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV
• Melazma i przebarwienia pozapalne to najczęstsze formy nierównomiernej pigmentacji
• Skuteczne leczenie obejmuje ochronę przeciwsłoneczną, peelingi chemiczne i terapie laserowe
• Substancje depigmentacyjne, takie jak witamina C, niacynamid i kwas azelainowy, rozjaśniają skórę
• W profilaktyce kluczową rolę odgrywa codzienne stosowanie kremów z SPF

Zobacz też: Leczenie łuszczycy – nowoczesne terapie i znaczenie badań klinicznych

Co powoduje powstawanie przebarwień skórnych?

Przebarwienia skórne powstają w wyniku nadprodukcji melaniny przez melanocyty, komórki pigmentowe znajdujące się w warstwie podstawnej naskórka. Proces ten może być wynikiem naturalnej reakcji obronnej skóry na promieniowanie UV, które aktywuje enzym tyrozynazę – kluczowy w syntezie melaniny.

Czynniki genetyczne, zaburzenia hormonalne, urazy skóry, stany zapalne czy niektóre leki mogą zaburzać równowagę pigmentacyjną. Wśród kobiet częstość występowania przebarwień wzrasta w okresie ciąży, menopauzy lub podczas stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych, co wiąże się z wpływem estrogenów i progesteronu na aktywność melanocytów.

Niektóre rośliny i substancje, np. dziurawiec, seler czy limonka, mogą powodować fitofotodermatozy, czyli przebarwienia powstające po kontakcie z promieniami UV i substancjami fotouczulającymi.

Jakie są rodzaje przebarwień skórnych?

Rodzaje przebarwień różnią się etiologią i lokalizacją w skórze. Najczęściej wyróżnia się pięć głównych typów, które wymagają odmiennych metod leczenia i profilaktyki.

Najczęstsze typy przebarwień:

• Przebarwienia posłoneczne – efekt długotrwałej ekspozycji na promieniowanie UV bez odpowiedniej ochrony SPF
• Melazma (przebarwienia hormonalne) – występuje u kobiet w okresach zmian hormonalnych, często na czole, policzkach i nad górną wargą
• Przebarwienia pozapalne – pojawiają się po trądziku, egzemie lub urazach skóry, związane z nadmierną aktywnością melanocytów w miejscach stanu zapalnego
• Przebarwienia polekowe – wynik działania niektórych antybiotyków, leków przeciwpadaczkowych, przeciwmalarycznych lub cytostatyków
• Przebarwienia genetyczne – uwarunkowane dziedzicznie, mogą towarzyszyć chorobom metabolicznym lub endokrynologicznym

W literaturze dermatologicznej (Poon et al., Journal of the American Academy of Dermatology, 2023) podkreśla się, że przewlekłe działanie promieniowania UVB i UVA odpowiada nawet za 80% przypadków przebarwień u osób dorosłych.

Jak zapobiegać przebarwieniom i chronić skórę?

Profilaktyka przebarwień polega przede wszystkim na ochronie skóry przed promieniowaniem UV. Codzienne stosowanie kremów z filtrami ochronnymi SPF (minimum 30) zmniejsza ryzyko powstawania plam barwnikowych i utrwala efekty terapii wybielających.

Konieczne jest unikanie słońca w godzinach szczytu, stosowanie nakryć głowy i okularów przeciwsłonecznych. Osoby przyjmujące fotouczulające leki lub zioła (np. dziurawiec, figę, rumianek) powinny zachować szczególną ostrożność ze względu na ryzyko fototoksyczności.

Wspomagająco stosuje się dietę bogatą w antyoksydanty – witaminę C, E i karotenoidy, które neutralizują wolne rodniki powstające w wyniku ekspozycji na UV.

Zasady profilaktyki przebarwień:

• Codzienne używanie kremu z SPF
• Unikanie opalania i solariów
• Ochrona skóry przed promieniowaniem wiosną i latem
• Unikanie fotouczulających kosmetyków i roślin
• Regularna kontrola u dermatologa

Jak dermatolog leczy przebarwienia skórne?

Leczenie przebarwień powinno być poprzedzone diagnostyką przyczynową i oceną głębokości zmian. Dermatolog może zaproponować terapię miejscową, chemiczną lub laserową w zależności od rodzaju przebarwień.

W leczeniu miejscowym stosuje się związki rozjaśniające hamujące aktywność tyrozynazy: kwas azelainowy, kwas kojowy, kwas traneksamowy, arbutynę, retinoidy, niacynamid (witaminę B3) oraz ekstrakt z lukrecji. Preparaty z witaminą C działają antyoksydacyjnie i rozjaśniająco, poprawiając koloryt skóry.

Skuteczne metody gabinetowe obejmują peeling chemiczny (np. kwas glikolowy, TCA) oraz laser frakcyjny i laser IPL, które redukują nadmiar melaniny w naskórku. W terapii wspomagającej stosuje się także mezoterapię z witaminami i substancjami depigmentacyjnymi.

W badaniu Lim et al. (Dermatologic Therapy, 2022) wykazano, że łączone terapie laserowe i miejscowe (np. laser frakcyjny + kwas azelainowy) przynoszą o 40% lepsze efekty niż monoterapia.

Jakie składniki pomagają rozjaśnić skórę i wyrównać koloryt?

Składniki aktywne o potwierdzonym działaniu depigmentacyjnym to m.in. kwas azelainowy, kwas glikolowy, witamina C, niacynamid i kwas kojowy. Wykazują one zdolność do hamowania syntezy melaniny, złuszczania warstwy rogowej naskórka i stymulacji odnowy komórkowej.

Stosowanie ich wymaga jednak systematyczności i ochrony przeciwsłonecznej, ponieważ skóra w trakcie terapii jest bardziej wrażliwa na światło UV. Preparaty te dostępne są w formie kremów, serum i masek, a ich skuteczność wzrasta przy regularnym stosowaniu przez minimum 8–12 tygodni.

Sekcja pytań i odpowiedzi

Czy przebarwienia można całkowicie usunąć?
Nie zawsze. Płytkie przebarwienia naskórkowe można zredukować całkowicie, natomiast głębokie zmiany skórne wymagają terapii łączonych i regularnych zabiegów dermatologicznych.

Czy witamina C rzeczywiście działa na przebarwienia?
Tak. Witamina C hamuje aktywność tyrozynazy i redukuje melanogenezę, dzięki czemu rozjaśnia skórę i wyrównuje koloryt.

Jak długo utrzymują się efekty laseroterapii?
Efekty mogą utrzymywać się od kilku miesięcy do kilku lat, pod warunkiem stosowania codziennej ochrony przeciwsłonecznej.

Czy ciąża może powodować przebarwienia?
Tak. Zmiany hormonalne w ciąży często prowadzą do melazmy, czyli tzw. maski ciążowej. Zazwyczaj ustępuje po porodzie, ale wymaga ochrony przed UV.

Czy przebarwienia pozapalne po trądziku są trwałe?
Nie. W większości przypadków ustępują samoistnie po kilku miesiącach, zwłaszcza przy regularnym złuszczaniu i stosowaniu preparatów z kwasami.

Źródła:

1. Lim J.T. et al., Combination laser therapy in melasma and hyperpigmentation, Dermatologic Therapy, 2022.
2. Poon T.S. et al., UV-induced pigmentation disorders: Pathogenesis and prevention, Journal of the American Academy of Dermatology, 2023.
3. Nestor M.S. et al., Advances in topical depigmenting agents, Cutis, 2022.
4. Błaszczyk H., Przebarwienia skóry – diagnostyka i terapia, „Przegląd Dermatologiczny”, 2023.
5. Szczeklik A., Choroby skóry. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2022.