Czym są choroby psychiczne. Wszystko co warto o nich wiedzieć.

Człowiek to nie tylko ciało. To także umysł, emocje, myśli, pragnienia i lęki. A skoro ciało potrafi chorować, to i psychika nie jest od tego wolna. Choroby psychiczne przez wiele lat pozostawały w cieniu innych schorzeń, otoczone murem niezrozumienia, lęku i tabu. Dziś na szczęście coraz częściej mówimy o nich głośno, z szacunkiem i troską, z jaką należałoby mówić od zawsze. Ale czym tak naprawdę są choroby psychiczne? Czy każdy smutek to od razu depresja? Czy  każdy lęk to już zaburzenie? A czy w ogóle można przesadzić z emocjami? Spróbujmy się temu przyjrzeć bliżej, bez patosu, ale z otwartą głową. Zapraszamy do lektury!

Choroba psychiczna, czyli co właściwie?

Na samym początku warto odczarować jedno: choroba psychiczna nie oznacza szaleństwa, jak to myślano jeszcze kilka dekad temu. To nie jest piętno, które czyni człowieka gorszym, niebezpiecznym czy dziwnym. To stan, w którym psychika człowieka przestaje funkcjonować w sposób, który pozwala mu żyć, czuć, myśleć i działać tak, jakby sobie tego życzył. A że każdy z nas ma swoją granicę wytrzymałości, swoje traumy, swoje doświadczenia i genetyczne uwarunkowania, nie sposób jednoznacznie powiedzieć, kto i kiedy może się z takim problemem zmierzyć.

Choroby psychiczne to bardzo szerokie spektrum zaburzeń. Od łagodnych stanów lękowych i okresowych epizodów depresyjnych, po poważne zaburzenia afektywne, schizofrenię, psychozy czy zaburzenia osobowości. Niektóre są chwilowe i przemijające, inne mogą towarzyszyć człowiekowi przez całe życie, wymagając terapii, leczenia i – co równie ważne – akceptacji.

Emocje pod lupą, czyli jak rozpoznać, że coś jest nie tak

Wszyscy miewamy gorsze dni. Kiedy pada deszcz, rachunki się piętrzą, a świat zdaje się walić na głowę, trudno oczekiwać od siebie promiennego uśmiechu. Jednak choroby psychiczne nie są zwykłym smutkiem czy zmęczeniem. To długotrwałe, uporczywe stany, które wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie – na sen, apetyt, relacje z bliskimi, pracę, a nawet poczucie własnej wartości.

Depresja to nie tylko zły humor. To brak chęci do życia, do wstawania z łóżka, do mycia zębów, do bycia. Lęk to nie tylko stres przed egzaminem. To ciągłe napięcie, uczucie, że coś się stanie, chociaż nic się nie dzieje. Schizofrenia nie oznacza rozdwojenia jaźni, jak mylnie się uważa, lecz często wiąże się z halucynacjami, urojeniami, trudnościami w odróżnianiu tego, co realne, od tego, co dzieje się tylko w umyśle. I nie, to nie jest wymysł ani brak charakteru. Choroby psychiczne mają swoje biologiczne, psychologiczne i społeczne podłoże. Tak samo jak nadciśnienie, cukrzyca czy astma. Wymagają leczenia, nie oceny.

Skąd się biorą choroby psychiczne?

To pytanie z gatunku tych, na które nie ma jednej odpowiedzi. Wiele czynników ma wpływ na kondycję psychiczną człowieka: genetyka, doświadczenia z dzieciństwa, środowisko, poziom stresu, jakość relacji, styl życia. Ktoś, kto dorastał w atmosferze przemocy, zaniedbania emocjonalnego lub braku stabilności, może być bardziej podatny na zaburzenia lękowe czy depresyjne. Inni mogą mieć w rodzinie historię chorób psychicznych, co zwiększa ryzyko zachorowania, choć wcale tego nie przesądza.

Nie bez znaczenia jest też tempo współczesnego życia. Szybkie, pełne bodźców, oczekiwań i presji. Nieustanna potrzeba bycia na topie, bycia produktywnym, pięknym, szczęśliwym, aktywnym i zawsze gotowym, to pułapka, która potrafi wypalić człowieka psychicznie do cna. Czasem wystarczy jedno silne przeżycie, np. utrata bliskiej osoby, wypadek, rozwód, mobbing w pracy, by coś w psychice się załamało. A czasem to proces powolny, jak kropla drążąca skałę.

Choroby psychiczne. Leczenie duszy, czyli jak wygląda pomoc psychiatryczna i psychologiczna

Dobra wiadomość jest taka, że choroby psychiczne można leczyć. I że warto to robić. Leczenie może przybierać różne formy, od psychoterapii, przez farmakoterapię, po wsparcie społeczne, zmiany stylu życia, pracę z ciałem czy nawet pobyt w szpitalu psychiatrycznym, jeśli sytuacja tego wymaga.

Psychoterapia to bezpieczna przestrzeń, w której człowiek może przyjrzeć się sobie, swoim emocjom, lękom, schematom myślenia, traumom. To nie rozmowa z przyjacielem, jak czasem się uważa, lecz profesjonalna pomoc oparta na nauce i doświadczeniu. Farmakoterapia – choć wciąż budzi wiele obaw – bywa niezbędna w przypadku poważnych zaburzeń. Antydepresanty, leki przeciwlękowe, stabilizatory nastroju czy leki przeciwpsychotyczne potrafią przywrócić równowagę biochemiczną mózgu i umożliwić pacjentowi powrót do życia. Ważne jest, by nie zwlekać z szukaniem pomocy. Im wcześniej zareagujemy, tym większe szanse na skuteczne leczenie i odzyskanie dobrostanu psychicznego.

Choroby psychiczne, a zrozumienie i akceptacja

Choroby psychiczne nie są wyborem. Nikt nie budzi się rano z myślą: „dziś będę mieć depresję”. A mimo to wielu ludzi borykających się z problemami psychicznymi wciąż spotyka się z brakiem zrozumienia, bagatelizowaniem objawów, a nawet ostracyzmem. Tymczasem kluczowym elementem w procesie zdrowienia, oprócz terapii i leczenia, jest wsparcie bliskich, zrozumienie otoczenia i akceptacja samego siebie. Świadomość, że „to nie moja wina”, że „mogę sobie pomóc”, że „nie jestem sam” potrafi zdziałać cuda.

Dlatego tak ważna jest edukacja, otwartość i rozmowa. Im więcej będziemy mówić o zdrowiu psychicznym, tym mniej będzie wstydu, a więcej odwagi, by prosić o pomoc. Bo każdy z nas ma prawo czuć się dobrze, nie tylko fizycznie, ale i psychicznie.