Objawy choroby wieńcowej – jak je rozpoznać i kiedy reagować?

Objawy choroby wieńcowej mogą mieć charakter ostry lub przewlekły, a ich wczesne rozpoznanie znacząco wpływa na rokowanie pacjenta. Choroba wieńcowa wynika z niedostatecznego przepływu krwi przez tętnice wieńcowe, co prowadzi do niedokrwienia mięśnia sercowego i zwiększa ryzyko zawału serca.

• Wczesne objawy często są niespecyficzne i bywają bagatelizowane
• Typowym symptomem jest ból w klatce piersiowej o charakterze ucisku lub pieczenia
• U kobiet i osób starszych objawy mogą być nietypowe
• Chorobie towarzyszyć może duszność, kołatanie serca i nadmierne zmęczenie
• Szybka diagnostyka i zmiana stylu życia poprawiają rokowanie

Zobacz też: Profilaktyka choroby wieńcowej – jak stres wpływa na układ sercowo-naczyniowy?

Jakie są najczęstsze objawy choroby wieńcowej?

Najczęstsze objawy choroby wieńcowej to ból w klatce piersiowej, duszność, uczucie ucisku lub ciężaru za mostkiem, promieniujące do ramienia, żuchwy lub pleców. Objawy wynikają z ograniczonego dopływu tlenu do mięśnia sercowego spowodowanego zwężeniem tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe.

Ból w klatce piersiowej, określany jako dławica piersiowa, często pojawia się podczas wysiłku fizycznego lub stresu i ustępuje po odpoczynku lub przyjęciu nitrogliceryny. W przypadkach zaawansowanych choroby wieńcowej objawy mogą występować nawet w spoczynku.

U kobiet, osób starszych oraz pacjentów z cukrzycą obraz kliniczny bywa nietypowy. Zamiast bólu może dominować osłabienie, nudności, zawroty głowy, uczucie duszności czy niepokój. Takie symptomy znacznie utrudniają rozpoznanie choroby.

Typowe objawy choroby wieńcowej:

• Ucisk lub pieczenie w klatce piersiowej
• Promieniowanie bólu do szyi, żuchwy lub lewej ręki
• Duszność podczas wysiłku
• Kołatanie serca lub zaburzenia rytmu
• Zmęczenie i osłabienie, zwłaszcza przy codziennych czynnościach

Dlaczego dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego?

Niedokrwienie mięśnia sercowego powstaje w wyniku zwężenia tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe, które ograniczają przepływ krwi. Proces ten rozwija się przez lata i jest wynikiem miażdżycy tętnic wieńcowych.

Gromadzenie się cholesterolu LDL w ścianach naczyń prowadzi do ich stwardnienia i utraty elastyczności. W odpowiedzi na stan zapalny w śródbłonku naczyń powstają blaszki, które z czasem mogą pękać, powodując zakrzep i całkowite zamknięcie światła tętnicy. To bezpośrednia przyczyna zawału serca.

Do czynników ryzyka przyspieszających rozwój choroby wieńcowej należą nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, cukrzyca, otyłość, stres i nieprawidłowy profil lipidowy. Istotną rolę odgrywają także predyspozycje genetyczne i wiek.

Najważniejsze czynniki ryzyka niedokrwienia serca:

• Nadciśnienie tętnicze i wysoki poziom cholesterolu LDL
• Palenie papierosów i przewlekły stres
• Cukrzyca typu 2 oraz otyłość brzuszna
• Niska aktywność fizyczna i niezdrowa dieta
• Wiek powyżej 50 lat oraz dodatni wywiad rodzinny

Jak rozpoznać objawy choroby wieńcowej w badaniach diagnostycznych?

Rozpoznanie choroby wieńcowej opiera się na dokładnym wywiadzie klinicznym, badaniu fizykalnym oraz ocenie wyników badań instrumentalnych. Podstawą diagnostyki jest elektrokardiografia (EKG), która pozwala wykryć zmiany niedokrwienne w zapisie serca.

Echokardiografia (Echo serca) umożliwia ocenę kurczliwości mięśnia sercowego i wykrycie obszarów jego niedokrwienia. W przypadkach wątpliwych wykonuje się próbę wysiłkową lub scyntygrafię perfuzyjną, a w diagnostyce inwazyjnej – koronarografię, która obrazuje stopień zwężenia tętnic wieńcowych.

Dodatkowo, badania laboratoryjne – takie jak oznaczenie troponiny T, lipidogramu, CRP czy glukozy – pozwalają ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe i potwierdzić obecność zmian niedokrwiennych.

Jak odróżnić objawy choroby wieńcowej od zawału serca?

Objawy choroby wieńcowej i zawału serca mogą być podobne, jednak ich intensywność i czas trwania różnią się istotnie. W przypadku zawału ból w klatce piersiowej jest silny, długotrwały (ponad 20 minut) i nie ustępuje po odpoczynku ani po przyjęciu nitrogliceryny.

Zawałowi towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, takie jak zimne poty, bladość, duszność, uczucie lęku czy utrata przytomności. W diagnostyce różnicowej kluczową rolę odgrywa oznaczenie poziomu troponin, które wzrastają w wyniku uszkodzenia mięśnia sercowego.

Wczesne wezwanie pomocy medycznej i szybka interwencja (angioplastyka wieńcowa lub pomostowanie aortalno-wieńcowe) decydują o przeżyciu pacjenta. W praktyce klinicznej każdy przypadek bólu w klatce piersiowej powinien być traktowany jako potencjalny zespół wieńcowy do czasu wykluczenia zawału.

Jak reagować na pierwsze objawy choroby wieńcowej?

W przypadku wystąpienia bólu zamostkowego, duszności lub uczucia ucisku należy natychmiast przerwać wysiłek, przyjąć pozycję siedzącą i – jeśli objawy nie ustępują – niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Chorzy z rozpoznaną chorobą wieńcową powinni mieć przy sobie nitroglicerynę i przyjąć ją zgodnie z zaleceniem lekarza.

Długofalowo istotne znaczenie ma leczenie przyczynowe i kontrola czynników ryzyka. Regularne przyjmowanie leków, takich jak statyny, beta-blokery czy leki przeciwpłytkowe, pozwala ograniczyć progresję choroby. Równie ważna jest zmiana stylu życia – unikanie palenia, redukcja masy ciała, dieta śródziemnomorska i codzienna aktywność fizyczna.

Q&A – najczęstsze pytania pacjentów

Jak długo trwa ból w chorobie wieńcowej?
Zazwyczaj od kilku minut do kwadransa i ustępuje po odpoczynku lub przyjęciu nitrogliceryny.

Czy choroba wieńcowa zawsze powoduje ból w klatce piersiowej?
Nie. U części pacjentów, zwłaszcza z cukrzycą, może przebiegać bezobjawowo (tzw. nieme niedokrwienie serca).

Jakie badanie zrobić, żeby wykryć chorobę wieńcową?
Złotym standardem jest koronarografia, pozwalająca dokładnie ocenić zwężenia tętnic wieńcowych.

Czy choroba wieńcowa może się cofnąć?
Proces miażdżycowy jest nieodwracalny, ale jego postęp można znacznie spowolnić poprzez leczenie farmakologiczne i zmianę stylu życia.

Czy stres może wywołać objawy choroby wieńcowej?
Tak. Stres nasila skurcz naczyń wieńcowych i zwiększa zapotrzebowanie serca na tlen, co może prowokować ból dławicowy.

Źródła:

1. European Society of Cardiology (ESC): Guidelines for the Management of Chronic Coronary Syndromes, Eur Heart J. 2024.
2. American Heart Association (AHA): Coronary Artery Disease – Symptoms and Diagnosis, Circulation. 2023.
3. Knuuti J. et al. 2019 ESC Guidelines for the Diagnosis and Management of Chronic Coronary Syndromes.
4. Timmis A., Townsend N., Gale C. et al. European Heart Journal, 2022; 43(7): 652–720.
5. Braunwald E. Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine, 12th ed., Elsevier, 2023.